ਦੋਹਾ
ਜਯ ਗਣਪਤਿ ਸਦ੍ਗੁਣਸਦਨ ਕਵਿਵਰ ਬਦਨ ਕ੍ਰੁਪਾਲ ।
ਵਿਘ੍ਨ ਹਰਣ ਮੰਗਲ ਕਰਣ ਜਯ ਜਯ ਗਿਰਿਜਾਲਾਲ ॥
ਚਾਲੀਸਾ
ਜਯ ਜਯ ਜਯ ਗਣਪਤਿ ਰਾਜੂ ।
ਮੰਗਲ ਭਰਣ ਕਰਣ ਸ਼ੁਭ ਕਾਜੂ ॥
ਜਯ ਗਜਬਦਨ ਸਦਨ ਸੁਖਦਾਤਾ ।
ਵਿਸ਼੍ਵ ਵਿਨਾਯਕ ਬੁੱਧਿ ਵਿਧਾਤਾ ॥
ਵਕ੍ਰ ਤੁਣ੍ਡ ਸ਼ੁਚਿ ਸ਼ੁਣ੍ਡ ਸੁਹਾਵਨ ।
ਤਿਲਕ ਤ੍ਰਿਪੁਣ੍ਡ ਭਾਲ ਮਨ ਭਾਵਨ ॥
ਰਾਜਿਤ ਮਣਿ ਮੁਕ੍ਤਨ ਉਰ ਮਾਲਾ ।
ਸ੍ਵਰ੍ਣ ਮੁਕੁਟ ਸ਼ਿਰ ਨਯਨ ਵਿਸ਼ਾਲਾ ॥
ਪੁਸ੍ਤਕ ਪਾਣਿ ਕੁਠਾਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲੰ ।
ਮੋਦਕ ਭੋਗ ਸੁਗਨ੍ਧਿਤ ਫੂਲੰ ॥
ਸੁਨ੍ਦਰ ਪੀਤਾਮ੍ਬਰ ਤਨ ਸਾਜਿਤ ।
ਚਰਣ ਪਾਦੁਕਾ ਮੁਨਿ ਮਨ ਰਾਜਿਤ ॥
ਧਨਿ ਸ਼ਿਵਸੁਵਨ ਸ਼਼ਡਾਨਨ ਭ੍ਰਾਤਾ ।
ਗੌਰੀ ਲਲਨ ਵਿਸ਼੍ਵ-ਵਿਧਾਤਾ ॥
ਰੁੱਧਿ ਸਿੱਧਿ ਤਵ ਚੰਵਰ ਸੁਧਾਰੇ ।
ਮੂਸ਼਼ਕ ਵਾਹਨ ਸੋਹਤ ਦ੍ਵਾਰੇ ॥
ਕਹੌਂ ਜਨ੍ਮ ਸ਼ੁਭ ਕਥਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ।
ਅਤਿ ਸ਼ੁਚਿ ਪਾਵਨ ਮੰਗਲ ਕਾਰੀ ॥
ਏਕ ਸਮਯ ਗਿਰਿਰਾਜ ਕੁਮਾਰੀ ।
ਪੁਤ੍ਰ ਹੇਤੁ ਤਪ ਕੀਨ੍ਹਾ ਭਾਰੀ ॥
ਭਯੋ ਯਜ੍ਞ ਜਬ ਪੂਰ੍ਣ ਅਨੂਪਾ ।
ਤਬ ਪਹੁੰਚ੍ਯੋ ਤੁਮ ਧਰਿ ਦ੍ਵਿਜ ਰੂਪਾ ॥
ਅਤਿਥਿ ਜਾਨਿ ਕੈ ਗੌਰੀ ਸੁਖਾਰੀ ।
ਬਹੁ ਵਿਧਿ ਸੇਵਾ ਕਰੀ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ॥
ਅਤਿ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹ੍ਵੈ ਤੁਮ ਵਰ ਦੀਨ੍ਹਾ ।
ਮਾਤੁ ਪੁਤ੍ਰ ਹਿਤ ਜੋ ਤਪ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਮਿਲਹਿ ਪੁਤ੍ਰ ਤੁਹਿ ਬੁੱਧਿ ਵਿਸ਼ਾਲਾ ।
ਬਿਨਾ ਗਰ੍ਭ ਧਾਰਣ ਯਹਿ ਕਾਲਾ ॥
ਗਣਨਾਯਕ ਗੁਣ ਜ੍ਞਾਨ ਨਿਧਾਨਾ ।
ਪੂਜਿਤ ਪ੍ਰਥਮ ਰੂਪ ਭਗਵਾਨਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਅਨ੍ਤਰ੍ਧ੍ਯਾਨ ਰੂਪ ਹ੍ਵੈ ।
ਪਲਨਾ ਪਰ ਬਾਲਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹ੍ਵੈ ॥
ਬਨਿ ਸ਼ਿਸ਼ੁ ਰੁਦਨ ਜਬਹਿ ਤੁਮ ਠਾਨਾ ।
ਲਖਿ ਮੁਖ ਸੁਖ ਨਹਿੰ ਗੌਰਿ ਸਮਾਨਾ ॥
ਸਕਲ ਮਗਨ ਸੁਖ ਮੰਗਲ ਗਾਵਹਿੰ ।
ਨਭ ਤੇ ਸੁਰਨ ਸੁਮਨ ਵਰ੍ਸ਼਼ਾਵਹਿੰ ॥
ਸ਼ਮ੍ਭੁ ਉਮਾ ਬਹੁਦਾਨ ਲੁਟਾਵਹਿੰ ।
ਸੁਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਸੁਤ ਦੇਖਨ ਆਵਹਿੰ ॥
ਲਖਿ ਅਤਿ ਆਨਨ੍ਦ ਮੰਗਲ ਸਾਜਾ ।
ਦੇਖਨ ਭੀ ਆਯੇ ਸ਼ਨਿ ਰਾਜਾ ॥
ਨਿਜ ਅਵਗੁਣ ਗੁਨਿ ਸ਼ਨਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ ।
ਬਾਲਕ ਦੇਖਨ ਚਾਹਤ ਨਾਹੀਂ ॥
ਗਿਰਜਾ ਕਛੁ ਮਨ ਭੇਦ ਬਢ਼ਾਯੋ ।
ਉਤ੍ਸਵ ਮੋਰ ਨ ਸ਼ਨਿ ਤੁਹਿ ਭਾਯੋ ॥
ਕਹਨ ਲਗੇ ਸ਼ਨਿ ਮਨ ਸਕੁਚਾਈ ।
ਕਾ ਕਰਿਹੌ ਸ਼ਿਸ਼ੁ ਮੋਹਿ ਦਿਖਾਈ ॥
ਨਹਿੰ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ ਉਮਾ ਕਰ ਭਯਊ ।
ਸ਼ਨਿ ਸੋਂ ਬਾਲਕ ਦੇਖਨ ਕਹ੍ਯਊ ॥
ਪੜਤਹਿੰ ਸ਼ਨਿ ਦ੍ਰੁਗ ਕੋਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾ ।
ਬਾਲਕ ਸ਼ਿਰ ਇੜਿ ਗਯੋ ਆਕਾਸ਼ਾ ॥
ਗਿਰਜਾ ਗਿਰੀਂ ਵਿਕਲ ਹ੍ਵੈ ਧਰਣੀ ।
ਸੋ ਦੁਖ ਦਸ਼ਾ ਗਯੋ ਨਹਿੰ ਵਰਣੀ ॥
ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਚ੍ਯੋ ਕੈਲਾਸ਼ਾ ।
ਸ਼ਨਿ ਕੀਨ੍ਹ੍ਯੋਂ ਲਖਿ ਸੁਤ ਕੋ ਨਾਸ਼ਾ ॥
ਤੁਰਤ ਗਰੁੜ ਚਢ਼ਿ ਵਿਸ਼਼੍ਣੁ ਸਿਧਾਯੇ ।
ਕਾਟਿ ਚਕ੍ਰ ਸੋ ਗਜ ਸ਼ਿਰ ਲਾਯੇ ॥
ਬਾਲਕ ਕੇ ਧੜ ਊਪਰ ਧਾਰਯੋ ।
ਪ੍ਰਾਣ ਮੰਤ੍ਰ ਪਢ਼ ਸ਼ੰਕਰ ਡਾਰਯੋ ॥
ਨਾਮ ਗਣੇਸ਼ ਸ਼ਮ੍ਭੁ ਤਬ ਕੀਨ੍ਹੇ ।
ਪ੍ਰਥਮ ਪੂਜ੍ਯ ਬੁੱਧਿ ਨਿਧਿ ਵਰ ਦੀਨ੍ਹੇ ॥
ਬੁੱਧਿ ਪਰੀਕ੍ਸ਼ਾ ਜਬ ਸ਼ਿਵ ਕੀਨ੍ਹਾ ।
ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਕੀ ਪ੍ਰਦਕ੍ਸ਼ਿਣਾ ਲੀਨ੍ਹਾ ॥
ਚਲੇ ਸ਼਼ਡਾਨਨ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਈ ।
ਰਚੀ ਬੈਠ ਤੁਮ ਬੁੱਧਿ ਉਪਾਈ ॥
ਚਰਣ ਮਾਤੁ-ਪਿਤੁ ਕੇ ਧਰ ਲੀਨ੍ਹੇਂ ।
ਤਿਨਕੇ ਸਾਤ ਪ੍ਰਦਕ੍ਸ਼ਿਣ ਕੀਨ੍ਹੇਂ ॥
ਧਨਿ ਗਣੇਸ਼ ਕਹਿ ਸ਼ਿਵ ਹਿਯ ਹਰਸ਼਼ੇ ।
ਨਭ ਤੇ ਸੁਰਨ ਸੁਮਨ ਬਹੁ ਬਰਸੇ ॥
ਤੁਮ੍ਹਰੀ ਮਹਿਮਾ ਬੁੱਧਿ ਬੜਾਈ ।
ਸ਼ੇਸ਼਼ ਸਹਸ ਮੁਖ ਸਕੈ ਨ ਗਾਈ ॥
ਮੈਂ ਮਤਿ ਹੀਨ ਮਲੀਨ ਦੁਖਾਰੀ ।
ਕਰਹੁੰ ਕੌਨ ਬਿਧਿ ਵਿਨਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ॥
ਭਜਤ ਰਾਮਸੁਨ੍ਦਰ ਪ੍ਰਭੁਦਾਸਾ ।
ਲਖ ਪ੍ਰਯਾਗ ਕਕਰਾ ਦੁਰ੍ਵਾਸਾ ॥
ਅਬ ਪ੍ਰਭੁ ਦਯਾ ਦੀਨ ਪਰ ਕੀਜੈ ।
ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਭਕ੍ਤਿ ਕੁਛ ਦੀਜੈ ॥
ਦੋਹਾ
ਸ਼੍ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਯਹ ਚਾਲੀਸਾ ਪਾਠ ਕਰੇਂ ਧਰ ਧ੍ਯਾਨ ।
ਨਿਤ ਨਵ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰੁਹ ਬਸੈ ਲਹੇ ਜਗਤ ਸਨ੍ਮਾਨ ॥
ਸੰਵਤ੍ ਅਪਨ ਸਹਸ੍ਰ ਦਸ਼ ਰੁਸ਼਼ਿ ਪੰਚਮੀ ਦਿਨੇਸ਼ ।
ਪੂਰਣ ਚਾਲੀਸਾ ਭਯੋ ਮੰਗਲ ਮੂਰ੍ਤਿ ਗਣੇਸ਼ ॥
ਦੋਹਾ
ਜਯ ਗਣਪਤਿ ਸਦ੍ਗੁਣਸਦਨ ਕਵਿਵਰ ਬਦਨ ਕ੍ਰੁਪਾਲ
ਗਣਪਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਦਾਕਾਲ ਹੀ ਕ੍ਰਿਪਾਲੂ ਹੈ। ਇਸ ਦੋਹੇ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਵਿਘ੍ਨ ਹਰਣ ਮੰਗਲ ਕਰਣ ਜਯ ਜਯ ਗਿਰਿਜਾਲਾਲ
ਇਹ ਲਾਈਨ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮੰਗਲਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਘਨ-ਹਰਣ ਵਾਲੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਰਜਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਤਕਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਮੰਗਲ ਕਾਰਜ ਸਫਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਚਾਲੀਸਾ
ਜਯ ਜਯ ਜਯ ਗਣਪਤਿ ਰਾਜੂ
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੀ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਮੰਗਲਮਈ ਬਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮੰਗਲ ਭਰਣ ਕਰਣ ਸ਼ੁਭ ਕਾਜੂ
ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮੰਗਲਕਾਰੀ ਕਾਜ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਤਕਾਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਮੰਗਲਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਯ ਗਜਬਦਨ ਸਦਨ ਸੁਖਦਾਤਾ
ਇਹ ਲਾਈਨ ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਹਾਥੀ-ਨੁਮਾ ਸਿਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਆਦਿ ਨਾਇਕ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼੍ਵ ਵਿਨਾਯਕ ਬੁੱਧਿ ਵਿਧਾਤਾ
ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਆਗੂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਵਕ੍ਰ ਤੁਣ੍ਡ ਸ਼ੁਚਿ ਸ਼ੁਣ੍ਡ ਸੁਹਾਵਨ
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਮੋੜੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸੂੰਡ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਤਿਲਕ ਤ੍ਰਿਪੁਣ੍ਡ ਭਾਲ ਮਨ ਭਾਵਨ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਤਿਲਕ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁੰਡ ਦਾ ਸਜ਼ਿਆ ਹੋਣਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਰਾਜਿਤ ਮਣਿ ਮੁਕ੍ਤਨ ਉਰ ਮਾਲਾ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਮਣੀਆਂ ਅਤੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਸਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਸ੍ਵਰ੍ਣ ਮੁਕੁਟ ਸ਼ਿਰ ਨਯਨ ਵਿਸ਼ਾਲਾ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਮੁਕੁਟ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੈਤਰ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਭਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ।
ਪੁਸ੍ਤਕ ਪਾਣਿ ਕੁਠਾਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲੰ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਪੁਸਤਕ, ਕੁਠਾਰ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਗਿਆਨ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਵੈਰਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਮੋਦਕ ਭੋਗ ਸੁਗਨ੍ਧਿਤ ਫੂਲੰ
ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮੋਦਕ (ਮਿੱਠਾ) ਅਤੇ ਸੁਗੰਧਿਤ ਫੁੱਲ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਅਰਪਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਸੁਨ੍ਦਰ ਪੀਤਾਮ੍ਬਰ ਤਨ ਸਾਜਿਤ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਵਸਤ੍ਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚਰਣ ਪਾਦੁਕਾ ਮੁਨਿ ਮਨ ਰਾਜਿਤ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਦੁਕਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਨੀ-ਮਹਾਤਮਾਵਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਅਦਭੁਤ ਸਤਕਾਰ ਹੈ।
ਧਨਿ ਸ਼ਿਵਸੁਵਨ ਸ਼ਡਾਨਨ ਭ੍ਰਾਤਾ
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਤਿਕੇ ਦਾ ਭਰਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਗੌਰੀ ਲਲਨ ਵਿਸ਼੍ਵ-ਵਿਧਾਤਾ
ਇਹ ਲਾਈਨ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਤਕਾਰੀ ਹੈ।
ਰੁੱਧਿ ਸਿੱਧਿ ਤਵ ਚੰਵਰ ਸੁਧਾਰੇ
ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿੱਧੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀ ਦੀ ਵੀ ਮਹਾਨਤਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਮੂਸ਼ਕ ਵਾਹਨ ਸੋਹਤ ਦ੍ਵਾਰੇ
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਮੂਸ਼ਕ (ਚੂਹੇ) ਵਾਹਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਸੋਭਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਕਹੌਂ ਜਨ੍ਮ ਸ਼ੁਭ ਕਥਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ
ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਸ਼ੁਭ ਕਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।